Mevcut bilgi ve birikimimiz tarihin tarih boyunca farklı şekillerde formüle edildiğini göstermektedir.
Çoğunlukla geçmişle ilgili bir kavram olarak insan ve insan topluluklarının bütün faaliyetlerini yer ve zaman göstererek, sebep-sonuç ilişkisi kurarak, belge ve bulgular ışığında inceleyen bilim dalı kabul edilen tarih, ayrıca bazen bugün bazen de yarın ile ilintilendirilebilmektedir.

Bu başlık altında özellikle Edward Hallet Carr’ın aynı soruya cevap aradığı kitabından tarih tanımlarını paylaşmak istiyorum. Çünkü “Tarih Nedir?” adlı çalışma dünya çapında tarih ve tarih felsefesi alanında büyük ufuklara kapı aralamıştır. Seviyesi ne olursa olsun tüm okur kitlesine hitap etme özelliğinde olan “Tarih Nedir?”, Carr’ın zaman zaman verdiği konferansların bir denemesinden oluşan bir yöntembilim çalışması olma özelliğini taşımaktadır. Yazar, tarihin ne olduğunu irdelediği kitabında, farklı tarih tanımlarına yer verirken, okurlarına kendine özgü bir tarih felsefesi armağan etmektedir.

• Nasılsa öyle gösterilendir.
• Doğrulanmış bir olgular kümesidir.
• Tarih olguları, herhangi bir tarihçi için, kendisi onları yaratıncıya kadara varolmazlar.
• Tarihi üstünde çalıştığı düşüncenin, tarihçinin zihninde yeniden oluşmasıdır.
• Tarihçilerin yaşantısıdır. Tarihçiden başkası onu yapamaz.
• Tartışmalı olgularca çevrelenmiş yorum çekirdeğidir.
• Tarihçinin yaptığı şeydir.
• İstediğimiz her kelimeyi yazabileceğimiz, bir çocuğun harf kutusudur.
• Tarihçi ile olgular arasında kesintisiz bir karşılıklı etkileşim süreci, bugün ile geçmiş arasında bitmez bir diyalogtur.
• Bir dönemin öbüründe kayda değer bulduklarını yazımıdır.
• Tarihi anlamlılık terimleriyle yapılan bir seçme sürecidir.
• Gerçekliğe yalnızca bilimsel değil, aynı zamanda nedensel yaklamışların seçmeci bir sistemidir.

Bana da çok sık sık sorulan bir sorudur: “Lisanüstü Eğitim (y. lisans, doktora) yapmak istiyorum, hocam ne yapmalıyım?“

Elimizden ve dilimizden geldiğince herkese yardımcı olmaya çalışıyoruz ama Prof. Dr. Adnan Demircan bu tip sorular için güzel bir yol haritası hazırlamış. Akademik yolculuğa çıkmak isteyenler bu yazıyı dikkatlice okusun:

Birinci Aşama:
1. Önce neden lisansüstü eğitime devam etmen gerektiğini, bunun senin hedeflerine uygun olup olmadığını iyice düşün.
2. Lisansüstü eğitimin meşakkatli bir iş olduğunu, seni birçok zevkinden mahrum edebileceğini unutma.
3. Eğitimini tamamlasan dahi alacağın diplomanın işe yarayacağından çok emin olma. Son dönemlerde üniversiteye adımını atan her öğrenci hemen yüksek lisans yapıyor havalarına giriyor.
4. Hocaların nazı çekilmez. Onları memnun etmek, deveye hendek atlatmaktan zordur.
5. Ücretli bir işin yoksa bu yaşında birkaç yıl daha baba parası yemeye devam edeceksin. Bu işin sonunda baba dayağı yeme ihtimali de var.
6. Hoca ile her görüştüğünde sana bir sürü kitap adı söyler, bunları okuman lazım diyerek yönlendirir. Kendisi okumasa da senden sürekli okumanı ister. Çaresiz harçlığını götürüp kitaba verirsin. Kitaba verdiğin parayla yiyemediğim yemekler gözünde tüter.
6. Aylarca göz nuru dökerek hazırladığın tezi Hoca’ya götürürsün, masasında iki sene beklese umurunda olmaz. Gider gelirsin, sonunda Hoca’yı bıktırırsın. Sen ondan, o senden bıkar.
Bütün bunlara rağmen hala Yüksek Lisans yapmaya kararlıysan yazının devamını oku. Vazgeçtiysen karar vermenin dayanılmaz hafifliğini yaşa, kalk kendine bir kahve yap ve face’de sörfe devam et.

İkinci Aşama:
1. Madem hala devam etmek istiyorsun, o zaman kendine bir alan belirle.
2. Alanını belirlerken iyi düşün, sonra karar ver. Maymun iştahlı ve kararsız olma. En kötü karar, kararsızlıktan iyidir (Not: Öyle olduğunu zannetmiyorum, ama bu satırları yazarken bu söz de aklıma geldi, yazdım.)
3. Alanla ilgili olarak kendini yetiştirmek için yatay ve dikey okumalar yap. Alanınla ilgili daha fazla okuma yaparken, diğer alanlarla ilgili okumalara da devam et.
4. Lisansüstü eğitim yapmak istediğin alanın Hocalarını ziyaret ederek onlardan tavsiyeler al (Tabii onları bulabilirsen!). Hocaları seninle kafa bulma zevkinden mahrum etme. Belki bu da güleryüz gibi sadaka hükmüne geçer diye düşün.
5. Ciddi bir inceleme yapmadan kitap almak yerine sana lazım olan ve okuyacağın kitapları satın al. Bir kitabı okumadan ikinci kitabı satın alma. Korkma, memlekette müşterisi en az olan şey kitaptır. Almak istediğin kitabın baskısı bitmeden bulursun. Bulamazsan bile kütüphaneden bulabilirsin.
6. Aklı bir karış havada olan arkadaşlarını yavaş yavaş değiştir. Okumayı seven, genellikle gözlüklü arkadaşlarla dostluğunu ilerletmeye bak. Okuduğun kitapları onlarla tartış.
7. Herkesin söylediğinin tersini söylemeye çalış. Söylediklerinin ilk defa söylendiği havasını vermeye bak. Bayağı havalı oluyor.

Hala devam etmek istediğinden emin misin? O zaman aşağıdaki satırları da oku, belki işine yarar.

Üçüncü Aşama:
1. İlahiyat alanında uzmanlaşacaksan Arapçayı bilmen gerekir. İyi bir İlahiyatçı olmayı hedeflemişsen bir de İngilizceyi öğrenmelisin. Bu sebeple iki dili de geliştirmek için uzun yıllar sürecek bir eğitime ya da takviye eğitimine başlamalısın. Bunların yanına Farsça, Fransızce ve Almancayı eklersen artık kim tutar seni!
2. Öğrendiğin dört kelimeden sonra dili bildiğin havasını verebilirsin, ancak attığın havayı gerçek zannetmemelisin.

Bu işe baş koydum, devam edeceğim diyorsan, günah benden gitti, son aşamayı da oku o zaman…

Dördüncü Aşama:
1. İyi bir göz doktoru ve fizik tedavi uzmanı ile ahbab olmaya bak. (Gerçi doktorlardan kolay kolay ahbab olmaz, çünkü mesleki yoğunluktan dolayı boşa geçirecek vakitleri yoktur.). İleride gözünün bozulma ve boyun fıtığı olma ihtimalin yüksektir. Bilgisayarın başında saatlerce oturacaksın.
2. Zengin bir kız (kızlar için: koca) bulsan iyi olacak. Bunu beceremediysen kıt kanaat geçinmeyi öğreneceksin.
3. Benim bu konularla işim olmaz, gözüm kariyerden başka bir şey görmez diyorsan, o zaman kesin evde kaldın.

Sonuç:
Bütün şartları kabul ediyorsan en kısa zamanda bir doktora görünsen iyi olur. Doktor sana hasta teşhisi koyarsa hemen tedavi ol. Sağlıklı olduğunu söylerse beni bul. Başına okuyup üfleyeyim.